سازمانهاي ياد گيرنده  نظريه اي است كه توسط پيتر سنگه در عرصه ي اقتصادي و تجاري بيان شده و بومي آموزش و پرورش نيست  ما در اينجا ضمن تعريف به چيستي ، چرايي و چگونگي آن خواهيم پرداخت . ابتدا دو فرضيه را براي آن بيان  مي كنيم .

-  اگر بحث سازمان يادگيرنده را از جنس  تغيير در سطح خرد آموزشگاه باشد بايد گفت اين تغيير در نظام آموزش متمركز ( كشور ما) با وجود محدوديت ها  و موانع نيز مي تواند امكان پذير باشد .

-  مديران نقش اساسي و كليدي در  عرصه ي نو آوري در مدرسه دارند  اگر مديري اراده كند تغييري صورت بگيرد شانس اتفاق تغيير زياد است هر مديري در حيطه كاري خود منشأ اثر و تحول باشد.

سازمان ياد گيرنده چيست ؟

سنگه براي سازمان خود پنج  ويژگي را بيان كرده پنج انضباط كه با رعايت آن  سازمان ياد گيرنده به وجود مي آيد .

1- تفكر سيستمي: سنگ بناي سازمان ياد گيرنده ديدن كل مجموعه به جزء و خرد مي باشد . سازمان به عنوان فرايندي پويا  به جاي جزئي نگري  همواره در تحليل و تفسير خود از مسئله و موقعيت نا خوشايند ، تمامي عوامل اثر گذار را در نظر مي گيرد و موجب ايجاد وضعيت مطلوب در كل سيستم  مي شود .

2- تسلط يابي فردي :در سازمان يادگيرنده تمامي افراد ياد گيري را براي خود به عنوان فرايندي مادام العمر  مي دانند  دسترسي به تبحر در هيچ زماني برايشان پايان پذير نيست و بالاترين پاداش براي اين افراد ياد گيري است . در اين سازمان فرايند مستمر يادگيري جاريست .

3- الگوي ذهني : افراد سازمان يادگيرنده به درجه اي دست يافته اند كه كه براي انجام بهتر و موثرتر و ثمر بخش تر  امور خود همواره به دنبال راهي جديد هستند و براي به دست آوردن آن از خود جوشش و تلاش  نشان مي دهند .

آنچه در كشور ما از آن به عنوان  طرح " معلم پژوهنده "  با استفاده از نظريه شون معلم را به عنوان "كارگزار فكور " مي دانيم و از او مي خواهيم كه در موقعيت مختلف به دنبال راه حل هاي تازه و  دانش جديد متناسب با آن  موقعيت بپردازد . براي ايجاد الگوي جديد تكيه بر تجربه ها كافي نيست  بايد به پژوهش پرداخت و فكورانه بر خورد كرد. بايد به عمق پديده ها عادت كنيم .

4- ساختن آرمان ،انگاره و شعار:  يك شعار براي خود و سازمان خود داشته باشيد . در شعار است كه آرمانها تبلور پيدا مي كند  و با ساختن چشم اندازي كه همه افراد نسبت به آن احساس تعلق بكنند و خودرا مالك آن بدانند  البته نوشتن يك چشم انداز نيازمند فرايندي توام با صبرو شكيبايي و خوب گوش دادن است .

5- يا دگيري گروهي : در سازمان يادگيرنده براي كسب دانش روح فعاليت جمعي ايجاد مي شود با ديالوگ ، هم انديشي و همفكري است كه ما اين روحيه را به وجود مي آوريم .

ما در عصر يادگيري مشاركتي زندگي مي كنيم چالرز  هندي در كتاب "عصر سنت گريزي " خود در باره ويژگي هاي سازمان ياد گيرنده مي نويسد :

خود خواهي مناسب : سا زمان ياد گيرنده خود خواه است زيرا در مورد نقش و آينده ي خود  ديد گاهها و روش هاي بخصوصي دارد كه مصمم است آن را تحقق سازد .

قابليت منفي : در سازمان ياد گير نده اتفاقات منفي به راحتي هضم مي گردد  افراد ناكامي را بخشي از ياد گيري مي دانند . اشتباه جزء ضروري ياد گيري است .

سازمان هاي غمخوار :همه افراد سازمان دلشان به حال سازمان مي سوزد  نسبت به آن احساس تعلق تعهد مي كنند در اين سازمان شخصيت ، انديشه و ظرفيت تك تك افراد مورد احترام است و اين اعتماد و احترام و تنفيذ اختيار در افراد احساس ارزشمندي را ايجاد مي كند و افراد بدون ترس از تحقير تمام قابليت ها و ظرفيت هاي خود را در جهت  اهداف سازمان استفاده مي كند و در آحاد افراد احساس جمعي را به وجود مي آورد .

چرايي ؟

چرا سازمان هاي يادگيرنده بايد به وجود آيد؟

ياد گيري ملاك انسانيت است با ياد گيري است كه ما به خلق مجدد خود مي پردازيم معلمان و مربيان بايد سعي كنند كه بالاترين مدارج انسانيت دست يابند . تا هنگامي كه خود معلم يادگيرنده نباشد اساسا نمي تواند يادگيري را در دل دانش آموز ان به وجود آورد و اين وظيفه مهم بر عهده  مربيان است . كانت معتقد است :" دو صنعت پيچيده و جود دارد يكي كشور داري و ديگري تعليم و تربيت . باز از اين دو پيچيده تر تعليم و تربيت است ."

هيچ چيزي از تعليم و تربيت پيچيده تر نيست و هيچ درجه اي از دانش و تجربه در مدارس و تعليم و تربيت كافي نيست . مرتب بايد در مدار يادگيري باشيم .

در عصر جديد  سازمانها يابايد به طور كلي بميرند يا بياموزند .در عصر جديد سه حركت عظيم باعث تغييرات عظيم شده است.

1-گسترش فناوري اطلاعات

2-گسترش دانش

3-جهاني شدن

رقيب اصلي آموزش و پرورش در اين عصر ICT است با گسترش اينترنت طرح مدرسه زدايي دوباره مطرح مي شود  اگر آموزش و پرورش بر اساس دانش محوري و اطلاعات محوري كار كند اينترنت به راحتي مي تواند از عهده ي اين كار بر آيد  ولي اگر قرار است مدرسه اي باقي بماند با يد براي خود ماموريت هاي جديدي را طراحي كند.  چون وظيفه ي آموزش و پرورش فقط ارائه اطلاعات نيست .در عصر جديد تحقق يك سلسله قابليت هاي  فكري ، دماغي و ارزشي نيز از وظايف آموزش و پرورش است.

در عصر جديد يا بايد باستيم يا صحنه را خالي كنيم و در سايه يادگيري است كه  قادر به پاسخ گويي خواهيم بود.

از سوي ديگر جهاني شدن بحث تمركز گرايي (خصوصي سازي) را مطرح مي كند .

چگونگي؟

الزاماتي كه مديران  سازمانهاي يادگيري دارا  هستند.

تزريق روح جديت : بايد جديت به فرهنگ عمومي تبديل شود در دين اسلام جديت مظهر تقوا است " كيش جديت " را به كار بگيريم.

يادگيري : معلمان را در مدار ياد گيري قرار دهيم  معلمان بدبيني و ياس را از محيط مي آموزند  آنها يادگرفته اند كه سيستم از آنها انتظار خلاقيت و نو آوري را ندارد  مديران مي توانند انتظارات خود را به طور روشن بيان كنند .

 پيتر سنگه مي گويد :" اگر صورت هرانسان مايوس را بخراشيد در زير پوست او انسان آرمانگراي سر خورده اي را مي يابيد ."

بر خورداري از روحيه علمي : خود مدير بايد پژوهنده باشد  روح علمي و روح پژوهندگي را تشويق كنيد و خود نيز بايد حرف نويي داشته باشيد.

خطر پذيري : مديران از انجام كارها نترسند حتي اگر از نتيجه كار مطمئن نيستند مدير سازمان يادگيرنده از نتايج كار استقبال مي كند و آماده مواجه با آن است .

تزريق تنش خلاق در سازمان: بين وضع موجود و وضع مطلوب فاصله ي بسياري است .بايد تنش خلاق ايجاد كنيم جوش و خروش و حركت بايد ايجاد شود.

عدم تاكيد بر عوارض منفي و آثار كوتاه مدت :مديران همواره بايد آثار منفي را در نظر داشته باشند از آنها بياموزند اهداف كوتاه مدت را با چشم اندازهايي بلند مدت خود ، در نظر بگيرند  و به آن بها دهند .

تدارك فضاي باز و عاري از تحقير :همه افراد در مدرسه بايد احساس شهروند درجه يك بودن را بكنند و به سوي هدف سازمان حركت كنند .

لزوم تلاش براي رسيدن به ظرفيت هاي جديد: خطا پوشي در سير  تلاش به سوي اهداف سازمان

تمهيد و تلاش در زمينه ي پژوهش گروهي :زمينه تلاش و تفحص گروهي را در ميان كاركنان ايجاد كنيم .

شروع : شروع با هر تعداد از معلماني كه آماده باشند مي تواند باشد لازم نيست كه تمامي معلمان را با خود همراه كنيم درست است كه آرمان ما همكاري همه است ولي منتظر ماندن  براي همراهي  كار ما را به تاخير مي اندازد.